Vì sao ESG đang trở thành yêu cầu bắt buộc?
Trong vòng 5 năm trở lại đây, ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) đã trở thành từ khóa nóng trong mọi hội thảo kinh doanh và tài chính. Trước đây, ESG thường được xem như một “báo cáo hình thức” để làm hài lòng nhà đầu tư hoặc đối tác quốc tế. Nhưng hiện nay, ESG đã chuyển từ “xu hướng” thành “yêu cầu bắt buộc”.
Các thị trường lớn như Liên minh châu Âu, Mỹ và Nhật Bản đều đã áp dụng quy định khắt khe về báo cáo ESG. Tại Việt Nam, từ năm 2025, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng yêu cầu doanh nghiệp niêm yết công bố thông tin bền vững theo lộ trình tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp nào không chuẩn bị từ sớm sẽ gặp bất lợi lớn khi tiếp cận vốn, xuất khẩu hàng hóa hoặc đấu thầu quốc tế.
Một khảo sát của PwC Việt Nam (2022) cho thấy 44% doanh nghiệp trong nước đã cam kết triển khai ESG, nhưng phần lớn mới dừng ở mức “bước đầu”, thiếu hệ thống dữ liệu và quy trình chuẩn hóa. Như vậy, ESG không còn là sự lựa chọn, mà là “tấm vé vào cửa” để doanh nghiệp tham gia sân chơi toàn cầu.
Thách thức lớn nhất với doanh nghiệp Việt Nam
Thách thức đầu tiên là chi phí và nguồn lực. Việc chuyển đổi sang sản xuất xanh, sử dụng năng lượng tái tạo, hay kiểm soát phát thải đều cần vốn đầu tư lớn. Với doanh nghiệp vừa và nhỏ – vốn chiếm tới 97% nền kinh tế Việt Nam – đây là rào cản không dễ vượt qua.
Thứ hai là thiếu nhân sự và kiến thức chuyên môn về ESG. Nhiều doanh nghiệp chưa có bộ phận riêng phụ trách bền vững; nhân sự kế toán, quản trị vẫn quen với báo cáo tài chính truyền thống, chưa sẵn sàng cho báo cáo ESG.
Thứ ba là thiếu hệ thống đo lường. Không có số liệu cụ thể, doanh nghiệp khó chứng minh với nhà đầu tư hoặc ngân hàng rằng mình đang thật sự “xanh” và “bền vững”.
Cuối cùng, một rào cản không nhỏ là tư duy quản trị ngắn hạn. Một số lãnh đạo vẫn coi ESG như “chi phí thêm” thay vì “khoản đầu tư dài hạn”. Chính quan điểm này làm doanh nghiệp chậm chân trong khi các đối thủ đã bắt đầu tận dụng ESG để xây dựng lợi thế cạnh tranh.
ESG không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cơ hội
Dù khó khăn, ESG mang lại nhiều lợi ích rõ rệt. Theo nghiên cứu của Bloomberg Intelligence, các doanh nghiệp có điểm ESG cao thường có ROE (lợi nhuận trên vốn chủ) cao hơn trung bình 35% và được định giá cao hơn tới 20%. Điều này cho thấy thị trường đã và đang trả giá cao hơn cho những công ty bền vững.
Tại Việt Nam, một số tập đoàn lớn đã biến ESG thành cơ hội kinh doanh:
- Lego khánh thành nhà máy tại Bình Dương trị giá hơn 1 tỷ USD, vận hành bằng năng lượng tái tạo. Đây là một trong những dự án FDI hiếm hoi được triển khai nhanh chóng ngay trong giai đoạn hậu Covid, nhờ cam kết “xanh hóa” và chiến lược ESG rõ ràng.
- VinaCapital công bố Báo cáo ESG 2024 với các chỉ số minh bạch về phát thải, đa dạng nhân sự và quản trị doanh nghiệp. Việc minh bạch này giúp họ tiếp cận dễ dàng hơn với dòng vốn quốc tế, đồng thời nâng cao uy tín trong mắt nhà đầu tư trong nước.
- Một số doanh nghiệp xuất khẩu dệt may, thủy sản cũng đã áp dụng ESG như một “lá chắn thương mại” để đáp ứng tiêu chuẩn châu Âu và Mỹ, tránh nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.
Như vậy, ESG không chỉ giúp giảm rủi ro, mà còn trực tiếp mở ra cơ hội kinh doanh mới, từ vay vốn xanh lãi suất thấp, đến tiếp cận thị trường xuất khẩu khó tính.
Doanh nghiệp nên bắt đầu từ đâu?
Một sai lầm phổ biến là doanh nghiệp nghĩ rằng phải làm ESG thật lớn và phức tạp. Thực tế, ESG nên bắt đầu từ những bước đơn giản, khả thi:
- Đánh giá hiện trạng: Doanh nghiệp cần tự rà soát hoạt động để xác định mình đang phát thải ở đâu, sử dụng nguồn lực ra sao, chính sách nhân sự thế nào.
- Ưu tiên hành động nhỏ nhưng tác động lớn: Ví dụ, chuyển sang dùng đèn LED tiết kiệm điện, giảm bao bì nhựa, hoặc áp dụng chính sách bình đẳng giới trong tuyển dụng.
- Xây dựng hệ thống báo cáo minh bạch: Bắt đầu ghi nhận số liệu, từ mức tiêu thụ điện, nước, đến chỉ số đa dạng nhân sự. Đây là nền tảng để sau này lập báo cáo ESG chuẩn mực.
- Tìm kiếm hỗ trợ bên ngoài: Hiện có nhiều quỹ đầu tư, tổ chức quốc tế sẵn sàng hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho doanh nghiệp thực hiện ESG.
Điều quan trọng là đặt ESG vào chiến lược dài hạn. Thay vì coi đó là chi phí, doanh nghiệp cần xem ESG như một khoản đầu tư: hôm nay có thể tốn kém, nhưng ngày mai sẽ mang lại lợi nhuận lớn hơn.
Kết luận: Biến thách thức thành lợi thế cạnh tranh
ESG chắc chắn không dễ thực hiện, đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam. Nhưng nếu nhìn rộng hơn, ESG là “tấm vé thông hành” để doanh nghiệp vững bước trong tương lai.
Doanh nghiệp nào tiên phong áp dụng ESG sẽ không chỉ vượt qua rào cản pháp lý và thương mại, mà còn tạo dựng thương hiệu uy tín, thu hút nhân tài và nhà đầu tư, đồng thời mở ra những thị trường mới.
Nói cách khác, ESG không còn là một phong trào, mà đã trở thành chiến lược sống còn. Thách thức lớn nhất hiện nay chính là cơ hội để doanh nghiệp chứng minh bản lĩnh và bứt phá trong kỷ nguyên kinh doanh bền vững.
