Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam năm 2025 với GDP tăng trưởng mạnh mẽ, ước tính đạt 6,93% trong quý I và 7,96% trong quý II, việc quản lý tài chính cá nhân trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Lạm phát duy trì ở mức khoảng 4%/năm trong thập kỷ qua, khiến chi phí sinh hoạt tăng dần, và nhiều người gặp khó khăn trong việc kiểm soát chi tiêu. Nếu bạn là người mới bắt đầu, có thể đang bối rối với câu hỏi: Làm thế nào để lập ngân sách cá nhân hiệu quả mà không phức tạp?
Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn từng bước một, từ cơ bản đến nâng cao, giúp bạn kiểm soát tài chính, giảm nợ nần và hướng tới tự do tài chính.
Lập ngân sách cá nhân không chỉ là ghi chép thu chi mà còn là công cụ giúp bạn đạt mục tiêu dài hạn như mua nhà, du lịch hay nghỉ hưu sớm. Theo khảo sát năm 2025, 88% nhà đầu tư Việt Nam kỳ vọng lợi nhuận trên 7%/năm, nhưng phần lớn vẫn ưu tiên các kênh đầu tư an toàn, chứng tỏ nhu cầu quản lý tài chính cá nhân đang tăng cao. Với sự phát triển của Fintech, việc lập ngân sách giờ đây dễ dàng hơn nhờ các ứng dụng miễn phí. Hãy cùng khám phá cách lập ngân sách cá nhân hiệu quả qua các phần sau: hiểu rõ khái niệm, các bước thực hiện, công cụ hỗ trợ, mẹo tránh sai lầm và mẫu thực tế.
Hãy bắt đầu ngay hôm nay để thay đổi tương lai tài chính của bạn!
Ngân sách cá nhân là gì và tại sao bạn cần nó?
Ngân sách cá nhân là kế hoạch phân bổ thu nhập hàng tháng cho các khoản chi tiêu, tiết kiệm và đầu tư một cách hợp lý. Nó giống như một bản đồ dẫn đường cho tiền bạc của bạn, giúp bạn biết tiền đi đâu và cách kiểm soát chúng. Đối với người mới bắt đầu, ngân sách không cần phức tạp; chỉ cần một bảng tính đơn giản là đủ.
Tại sao bạn cần lập ngân sách cá nhân? Đầu tiên, nó giúp kiểm soát chi tiêu Impuls – những khoản mua sắm không cần thiết chiếm tới 30% chi phí hàng tháng ở nhiều người. Thứ hai, trong bối cảnh kinh tế 2025 với chi thường xuyên ngân sách nhà nước vượt đầu tư phát triển gấp 2,4 lần, cá nhân cũng cần ưu tiên tiết kiệm để đối phó với lạm phát và biến động. Theo các chuyên gia, những người lập ngân sách thường tiết kiệm được 20-30% thu nhập, giảm stress tài chính và đạt mục tiêu nhanh hơn.
Ai nên lập ngân sách cá nhân?
Mọi người đều nên, nhưng đặc biệt là:
- Sinh viên và người trẻ mới đi làm: Với thu nhập hạn chế, ngân sách giúp tránh nợ nần.
- Nhân viên văn phòng: Quản lý chi phí sinh hoạt cao ở đô thị như TP.HCM hay Hà Nội.
- Gia đình trẻ: Phân bổ cho con cái, nhà cửa và tiết kiệm dài hạn.
- Người tự do tài chính (FIRE): Xây dựng quỹ khẩn cấp và đầu tư sớm.
Nếu bạn đang gặp khó khăn tài chính, như 60% người Việt theo các khảo sát gần đây, thì lập ngân sách là bước đầu tiên để thay đổi.
Các bước lập ngân sách cá nhân hiệu quả cho người mới bắt đầu
Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từng bước để lập ngân sách cá nhân. Hãy chuẩn bị một cuốn sổ hoặc file Excel để ghi chép.
Bước 1: Xác định thu nhập và chi phí hàng tháng
Bắt đầu bằng việc tính tổng thu nhập: Bao gồm lương chính, thưởng, thu nhập phụ (freelance, bán hàng online). Ví dụ, nếu lương tháng của bạn là 15 triệu VND, cộng thêm 2 triệu từ công việc phụ, tổng thu nhập là 17 triệu VND.
Tiếp theo, liệt kê chi phí:
- Chi phí cố định: Thuê nhà (5 triệu), điện nước (1 triệu), internet (500 nghìn).
- Chi phí biến đổi: Ăn uống (3 triệu), giải trí (1 triệu), mua sắm (2 triệu).
Sử dụng bảng dưới để minh họa:
| Loại chi phí | Số tiền ước tính (VNU) | Ghi chú |
| Thuê nhà | 5.000.000 | Cố định |
| Ăn uống | 3.000.000 | Biến đổi |
| Giải trí | 1.000.000 | Có thể cắt giảm |
| Tiết kiệm | 3.000.000 | Mục tiêu |
| Tổng | 12.000.000 |
Nên theo dõi chi tiêu thực tế trong 1-2 tháng để có dữ liệu chính xác.
Bước 2: Áp dụng quy tắc ngân sách phổ biến
Sử dụng quy tắc 50/30/20 – một mô hình đơn giản cho người mới:
- 50% cho nhu cầu thiết yếu (ăn ở, di chuyển).
- 30% cho nhu cầu cá nhân (giải trí, mua sắm).
- 20% cho tiết kiệm và đầu tư.
Ví dụ với thu nhập 15 triệu VND:
- Thiết yếu: 7.5 triệu.
- Cá nhân: 4.5 triệu.
- Tiết kiệm: 3 triệu.
Nếu bạn thích chi tiết hơn, thử Zero-based budgeting:
Phân bổ toàn bộ thu nhập sao cho tổng chi = thu nhập, không dư thừa.
Trong năm 2025, với lãi suất vay khoảng 8%, quy tắc này giúp tránh nợ nần.
Bước 3: Đặt mục tiêu tài chính cụ thể
Sử dụng nguyên tắc SMART: Specific (cụ thể), Measurable (đo lường), Achievable (khả thi), Relevant (liên quan), Time-bound (có thời hạn).
Ví dụ: “Tiết kiệm 50 triệu VND trong 12 tháng để mua xe máy” thay vì “Tiết kiệm tiền”.
Điều này giúp bạn duy trì động lực.
Bước 4: Theo dõi và điều chỉnh ngân sách
Ghi chép hàng ngày qua app hoặc sổ tay. Cuối tháng, so sánh thực tế với kế hoạch và điều chỉnh. Nếu chi tiêu vượt, cắt giảm giải trí. Trong bối cảnh kinh tế 2025, với tăng trưởng 8,3-8,5%, bạn có thể tăng tiết kiệm nếu thu nhập cải thiện.
Công cụ và ứng dụng hỗ trợ lập ngân sách cá nhân miễn phí
| Tên app | Tính năng chính | Ưu điểm | Nhược điểm |
| YNAB (You Need A Budget) | Zero-based budgeting, giáo dục tài chính | Dạy cách quản lý hiệu quả | Có phí sau thử nghiệm |
| PocketGuard | Theo dõi tự động, dự báo chi phí | Dễ dùng cho beginners | Quảng cáo trong phiên bản miễn phí |
| EveryDollar | Quy tắc 50/30/20, tích hợp ngân hàng | Miễn phí cơ bản | Ít tùy chỉnh |
| Simplifi by Quicken | Báo cáo chi tiết, giao diện thân thiện | Lý tưởng cho người mới | Phí hàng tháng |
| Rocket Money | Hủy đăng ký tự động, theo dõi hóa đơn | Editor’s choice 2025 | Tập trung vào Mỹ |
Để lập ngân sách hiệu quả, bạn nên chọn công cụ phù hợp với thói quen của mình. Nếu bạn thích sự tiện lợi và ghi chép nhanh chóng, hãy dùng các ứng dụng di động. Nếu bạn muốn kiểm soát và tùy chỉnh mọi thứ, bảng tính sẽ là lựa chọn tốt nhất. Quan trọng nhất là sự kiên trì trong việc ghi chép và tuân thủ kế hoạch đã đề ra.
Mẹo tránh sai lầm phổ biến khi lập ngân sách cá nhân
Không ước lượng chính xác: Thay vì ghi chép các khoản chi tiêu thực tế, nhiều người thường chỉ ước lượng hoặc đoán con số. Điều này dẫn đến sự sai lệch nghiêm trọng, khiến ngân sách không còn phản ánh đúng tình hình tài chính.
- Mẹo: Luôn ghi chép chi tiêu một cách thực tế và chính xác ngay tại thời điểm phát sinh. Sử dụng các ứng dụng quản lý chi tiêu hoặc sổ tay nhỏ để ghi lại từng đồng, dù là nhỏ nhất.
Bỏ qua chi tiêu nhỏ: Các khoản chi nhỏ hằng ngày như cà phê, đồ ăn vặt, hoặc tiền gửi xe thường bị xem nhẹ. Tuy nhiên, chúng có thể tích lũy lại thành một khoản tiền khổng lồ vào cuối tháng, làm “thâm hụt” ngân sách một cách bất ngờ.
- Mẹo: Cần nhận thức rằng mọi khoản chi tiêu đều quan trọng. Hãy tổng hợp tất cả các khoản chi nhỏ này vào một hạng mục riêng để theo dõi. Chẳng hạn, một ly cà phê mỗi ngày có thể tốn hơn 1 triệu đồng mỗi tháng, một con số không hề nhỏ.
Thiếu kỷ luật: Nhiều người hào hứng lập ngân sách ban đầu nhưng lại thiếu kỷ luật để duy trì thói quen này. Họ quên ghi chép, bỏ qua việc kiểm tra và cuối cùng từ bỏ hoàn toàn.
- Mẹo: Đặt nhắc nhở định kỳ trên điện thoại hoặc lịch để kiểm tra và cập nhật ngân sách hằng tuần. Việc này chỉ mất 15-30 phút nhưng giúp bạn duy trì thói quen tài chính lành mạnh.
Không linh hoạt: Một bản ngân sách cứng nhắc, không thay đổi theo thời gian sẽ trở nên lỗi thời. Nếu thu nhập tăng, chi phí sinh hoạt thay đổi, hoặc có những mục tiêu mới, ngân sách cũ sẽ không còn phù hợp.
- Mẹo: Xem ngân sách như một kế hoạch sống. Hãy điều chỉnh nó khi có những thay đổi lớn như tăng lương, kết hôn, hoặc có con. Điều này đảm bảo ngân sách luôn phản ánh đúng thực tế cuộc sống của bạn.
Quên quỹ khẩn cấp: Nhiều người chỉ tập trung vào tiết kiệm cho các mục tiêu dài hạn mà quên đi việc xây dựng một quỹ khẩn cấp để đối phó với những rủi ro bất ngờ như mất việc, ốm đau hoặc sửa chữa xe cộ.
- Mẹo: Dành một khoản tiền nhất định để xây dựng quỹ khẩn cấp. Mục tiêu lý tưởng là khoản tiền này đủ để chi trả cho 3-6 tháng chi phí sinh hoạt của bạn. Quỹ này hoạt động như một “tấm đệm” tài chính, giúp bạn vượt qua những giai đoạn khó khăn mà không cần vay mượn.
Theo các chuyên gia, tránh những sai lầm này giúp bạn duy trì ngân sách lâu dài.
Kết luận
Lập ngân sách cá nhân hiệu quả là kỹ năng ai cũng có thể học, đặc biệt trong năm 2025 với công nghệ hỗ trợ. Bằng cách theo các bước trên, bạn sẽ kiểm soát tài chính tốt hơn, giảm stress và đạt mục tiêu. Hãy bắt đầu ngay hôm nay – tải mẫu ngân sách miễn phí và thử một App Budgeting. Nếu kiên trì, bạn sẽ thấy sự thay đổi lớn!
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
Lập ngân sách cá nhân mất bao nhiêu thời gian mỗi tháng?
Lập ngân sách cá nhân ban đầu chỉ mất khoảng 1-2 giờ để thiết lập, bao gồm việc ghi lại thu nhập, chi phí và mục tiêu tài chính. Sau đó, bạn cần khoảng 15-30 phút mỗi ngày để cập nhật chi tiêu và 1 giờ mỗi tháng để đánh giá, điều chỉnh.
Người mới bắt đầu nên dùng ứng dụng trả phí hay miễn phí để lập ngân sách?
Với người mới, ứng dụng miễn phí như PocketGuard, EveryDollar, hoặc Misa là lựa chọn tốt để làm quen. Các app này cung cấp tính năng cơ bản như theo dõi chi tiêu và phân loại chi phí. Nếu bạn cần tính năng nâng cao (ví dụ: dự báo dòng tiền, tích hợp nhiều tài khoản ngân hàng), có thể cân nhắc trả phí cho YNAB hoặc Simplifi (khoảng 2-5 USD/tháng theo giá 2025). Hãy thử bản miễn phí trước để đánh giá nhu cầu, đặc biệt khi chi phí sinh hoạt tại Việt Nam đang tăng 4%/năm do lạm phát.
Làm gì nếu chi tiêu vượt ngân sách trong tháng?
Đừng lo! Đầu tiên, xác định nguyên nhân: Có phải do chi phí bất ngờ (sửa xe, y tế) hay chi tiêu impuls (mua sắm, ăn ngoài)? Tiếp theo, cắt giảm chi phí không cần thiết trong tháng tiếp theo, ví dụ: giảm giải trí từ 2 triệu xuống 1 triệu VND. Cuối cùng, điều chỉnh ngân sách: Tăng tỷ lệ tiết kiệm hoặc giảm mục tiêu tạm thời. Theo các chuyên gia, 60% người Việt gặp tình trạng này trong năm đầu lập ngân sách, nhưng kiên trì sẽ cải thiện.
Lập ngân sách cá nhân có phù hợp với người thu nhập thấp không?
Chắc chắn có! Với người thu nhập thấp (dưới 10 triệu VND/tháng), lập ngân sách cá nhân càng quan trọng để tối ưu hóa từng đồng. Sử dụng quy tắc 70/20/10 (70% thiết yếu, 20% tiết kiệm, 10% cá nhân) thay vì 50/30/20 để ưu tiên tiết kiệm. Ví dụ, với thu nhập 8 triệu VND, bạn có thể dành 1.6 triệu cho tiết kiệm và quỹ khẩn cấp.
Ứng dụng nào tốt nhất để lập ngân sách cá nhân tại Việt Nam năm 2025?
Một số ứng dụng nổi bật năm 2025:
- Misa: Tích hợp ngân hàng Việt Nam, giao diện tiếng Việt, phù hợp cho người mới.
- VietinBank Mobile: Theo dõi chi tiêu trực tiếp từ tài khoản, miễn phí.
- PocketGuard: Giao diện đơn giản, tốt cho người mới, nhưng cần tiếng Anh cơ bản.
- EveryDollar: Dễ dùng với quy tắc 50/30/20, bản miễn phí đủ chức năng cơ bản.
Nếu bạn sử dụng ngân hàng Việt Nam như Vietcombank hay Techcombank, chọn Misa hoặc VietinBank Mobile để đồng bộ hóa tài khoản dễ dàng.
