Trong kinh tế vĩ mô, các tập đoàn tài chính lớn chi phối bằng dòng vốn khổng lồ. Tuy nhiên, ở tầm vi mô, quyền lực đó lại có thể tập trung vào một tổ chức duy nhất – Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED). Đây là ví dụ điển hình cho thấy chỉ cần kiểm soát được tiền tệ, một tổ chức có thể ảnh hưởng sâu rộng đến cả chính phủ và thị trường quốc tế.
Để hiểu cách thức các thế lực tài chính thao túng chính phủ và thị trường quốc tế, trước hết phải giải mã được FED: bản chất, cơ chế hoạt động và nguồn gốc quyền lực thực sự của nó.
Fed là gì? Sự thật đằng sau danh nghĩa ngân hàng trung ương
Được thành lập năm 1913 dưới thời Tổng thống Woodrow Wilson, Hệ thống Dự trữ Liên bang (Federal Reserve System) thường được giới thiệu là ngân hàng trung ương của Hoa Kỳ. Về mặt chính thức, FED có bốn nhiệm vụ cốt lõi:
- Phát hành đồng đô la Mỹ (USD)
- Ổn định giá cả, kiểm soát lạm phát
- Giám sát và quản lý hệ thống ngân hàng
- Điều hành chính sách tiền tệ quốc gia
Tuy nhiên, điểm đặc biệt tạo nên quyền lực và cũng là sự gây tranh cãi của FED nằm ở cấu trúc của nó. FED không phải là một cơ quan thuần túy của chính phủ Mỹ. Đây là một hệ thống lai, kết hợp giữa yếu tố nhà nước và tư nhân, với cổ phần thuộc về các ngân hàng thành viên.
Cấu trúc này khiến nhiều nhà phân tích gọi FED là “ngân hàng trong bóng tối” – một thực thể vừa thiết lập chính sách tiền tệ cho chính phủ, vừa đóng vai trò là chủ nợ của chính quốc gia đó.
Tiền pháp định: Nền tảng sức mạnh của USD
Trước năm 1971, giá trị của đồng đô la Mỹ được bảo đảm bằng một lượng vàng nhất định, theo chế độ bản vị vàng. Nhưng khi Tổng thống Richard Nixon chính thức chấm dứt chế độ này, USD đã trở thành tiền pháp định (fiat money).
Đặc điểm của tiền pháp định:
- Giá trị không còn dựa trên vàng hay bạc.
- Giá trị tồn tại dựa trên niềm tin vào chính phủ và sức mạnh kinh tế của quốc gia phát hành.
- Số lượng phát hành hoàn toàn do ngân hàng trung ương (tức là FED) quyết định.
Nói cách khác, giá trị của đồng đô la Mỹ không đến từ kim loại quý, mà đến từ niềm tin và quyền lực chính trị của Mỹ. Đây chính là nền móng vững chắc cho sức mạnh vô hình mà FED nắm giữ.
Quyền lực in và rút tiền: Tác động toàn cầu
Với quyền phát hành và kiểm soát tiền tệ, FED có thể:
- Nới lỏng chính sách: In thêm tiền và hạ lãi suất để kích thích tiêu dùng và đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
- Thắt chặt chính sách: Tăng lãi suất và “hút tiền về” để kiềm chế lạm phát, dù điều này có thể làm tăng chi phí vay vốn.
Sức ảnh hưởng của những quyết định này không chỉ giới hạn trong biên giới nước Mỹ. Vì USD là đồng tiền dự trữ quốc tế, mọi chính sách của FED đều lan tỏa toàn cầu:
- Các quốc gia vay nợ bằng USD sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ việc thay đổi lãi suất.
- Giá hàng hóa quan trọng như vàng, dầu mỏ và thị trường chứng khoán toàn cầu biến động mạnh theo chính sách tiền tệ của Mỹ.
- Các nền kinh tế mới nổi có thể rơi vào khủng hoảng khi FED thay đổi chính sách.
Kết luận
Trường hợp của FED cho thấy: chỉ cần nắm quyền in tiền, một tổ chức tài chính có thể điều khiển bàn cờ quyền lực.
- Ở cấp quốc gia: FED kiểm soát nợ công và chính sách tiền tệ Mỹ.
- Ở cấp toàn cầu: FED tác động đến mọi nền kinh tế gắn chặt với USD.
Đây chính là ví dụ điển hình để hiểu rằng tài chính, dù ở tầng vi mô, vẫn có sức mạnh định hình cục diện thế giới.
